Wielki Zegar Astronomiczny Kredensowy 2011-2014

Absolutnie unikalna
podróż
przez czas.

Wielki Zegar Astronomiczny Kredensowy 2011-2014 to pokaz doskonałej synergii między tradycją i nowoczesnością.

To spójne, precyzyjne i efektywne połączenie precyzyjnych mechanizmów. Ten niepowtarzalny, autorski projekt, to luksusowe forma.

Życie się toczy, czas płynie, a nawet pędzi, w jednej sekundzie dzieje się tak wiele, tak różnych historii. Ten zegar astronomiczny pozwoli odkryć totalną wielowymiarowość czasu.

Mechanizm napędowy (regulator)

Napęd zegara (regulator) napędza oś wskazówki sekundowej oraz oś wskazówki minutowej mechanizmu głównego. Mechanizm główny steruje ruchem wskazówek widocznych na tarczy głównej, oraz ruchem cyfr widocznych w czterech oknach tarczy głównej- wskazania roku. Nie steruje bezpośrednio wskazaniami „wschód słońca”, „zachód słońca”, „deklinacja słońca”.

Mechanizm główny pełni funkcję wiecznego kalendarza. W zależności czy rok jest zwykły czy przestępny dokonuje korekty liczby dni w danym miesiącu. Nie wymaga przestawienia daty. Mechanizm główny za pośrednictwem mechanizmu przeniesienia napędu napędza przekładnię roczną planetarium z prędkością 1 obrót/24 godziny. Oś przekładni rocznej wykonuje pełen obrót w ciągu 365 dni.

Za pośrednictwem mechanizmu przeniesienia napędu oraz urządzenia kalendarzowego napędza wskazania „wschód słońca”, „zachód słońca”, „deklinacja słońca” na tarczy głównej. Oś minutowa za pośrednictwem układu kół łańcuchowych oraz łańcuchów Galla steruje dwoma mechanizmami stref czasu. Mechanizm główny napędza z prędkością 1 obrót/24 godziny cztery mechanizmy historyczne, jednowskazówkowe, które pokazują sposób pomiaru czasu z początków zegara mechanicznego. Są to tzw. godziny równe, godziny nierówne, godziny włoskie, godziny norymberskie.

By utrzymać prawidłowe wskazania powiązane z przekładnią roczną tj. planetarium, pory roku, znaki zodiaku, wschód słońca, zachód słońca, deklinacja słońca, zegar powinien być w ciągłej eksploatacji. Krótkie przerwy w pracy zegara mogą być zniwelowane poprzez obrót wskazówki minutowej aż do osiągnięcia bieżących ustawień. Dłuższe przerwy wymagają przesterowania mechanizmu, co pozwoli na uniknięcie konieczności regulacji wskazówką minutową. Ruch wskazówek może odbywać się wyłącznie w prawo, cofanie wskazówek zegara może doprowadzić do zniszczenia mechanizmu.

Mechanizm napędowy

Regulator jest nowoczesną konstrukcją wielkości małego zegara wieżowego. Ze względu na konieczność zwiększenia trwałości mechanizmu oraz zmniejszenia oporów toczenia dla wszystkich osi mechanizmu zostały zastosowane łożyska toczne kulkowe. Wahadło oraz kotwica wyposażone w dwie podpory nożowe opierają się o pryzmowe gniazda mechanizmu. Połączenie kotwica-wahadło wyposażone jest w regulator wychylenia wahadła, oraz bezpiecznik zabezpieczający koło wychwytowe oraz palety przed uszkodzeniem w razie zaniku impulsu. Wahadło sekundowe posiada kompetencję termiczną. Mechanizm posiada naciąg linkowy. Rezerwa chodu około 50 godzin.

Głównym elementem układu przeniesienia napędu jest płyta główna. Umieszczona jest pomiędzy regulatorem a mechanizmem głównym. Poprzez system osi kół łańcuchowych osadzonych w korpusach łożysk napędza poszczególne mechanizmy zegara. Aby zagwarantować prawidłowość połączeń kinematycznych każdy napęd jest wyposażony w kompensację wzdłużną, poprzeczną, regulację – kasowanie luzów poprzez zastosowanie obciążników, przeguby Cardana, oraz inne zabezpieczenia niezbędne do prawidłowej pracy.

Mechanizm główny zegara astronomicznego – kredensowego Krzysztofa Płonki to urządzenie kalendarzowe o bardzo dużej komplikacji, które steruje wszystkimi funkcjami zegara. Oś centralna mechanizmu głównego wykonuje 1 obrót na godzinę – jest to oś minutowa. Oś minutowa przy pomocy przekładni kół zębatych napędza oś wskazówki godzinowej. Za pośrednictwem układu kół zębatych uzyskany został napęd
datownika, dni tygodnia, faz księżyca, wskazań godzin w systemie GMT (24 godzin), przekładni rocznej planetarium, oraz globusa.

Wskazania roku usytuowane są w czterech oknach tarczy głównej. Mechanizm wskazań roku składa się z czterech obrotowych bębnów z cyframi od 0-9. Mechanizm główny automatycznie zmienia datę roku przy zmianie nazwy miesiąca na styczeń. Mechaniczny licznik automatycznie zmienia wskazania przez okres 99 lat. Po tym okresie należy dokonać ręcznej korekty ustawień w oknach usytuowanych w lewej części tarczy głównej. Każda zmiana daty roku powoduje przestawienie wskazówek na tarczy „lata zwykłe, rok przestępny”. Usytuowana na lewo od tarczy datownika informuje czy rok obecny to rok zwykły czy przestępny. Mechanizm steruje osią wskazówek przy pomocy krzywek, dźwigni, dźwigni impulsu, oraz koła zapadkowego z 8 zębami.

Mechanizm główny napędza przekładnię roczną – planetarium, która wykonuje jeden obrót w ciągu 365 dni. Za pośrednictwem układu przeniesienia napędu przekładnia roczna steruje wskazaniami „wschód słońca”, „zachód słońca”, „deklinacja słońca” na tarczy głównej. Wskazania realizowane są za pomocą przekładni kół zębatych, dźwigni, oraz krzywek sterujących. Tarcze „wschód słońca”, „zachód słońca” informują, o której godzinie w zależności od pory roku wzejdzie, zajdzie słońce. Tarcza „deklinacja słońca” informuje jaka jest proporcja dobowa godzin dziennych oraz godzin nocnych.

Zegar „włoski” posiadał tarczę 24 godzinna, gdzie początkiem nowej doby, czyli początek godziny pierwszej, było nastanie zmroku. Wtedy to dzwony kościelne ogłaszały koniec dnia pracy. Ponieważ chwila zachodu słońcu zmienia się w zależności od pory roku, mechanizm zegara przy pomocy przekładni oraz krzywki steruje tarczą zegara, która w zależności od pory roku przekręca się w lewo lub w prawo. Krzywka sterująca wykonuje 1 obrót/365 dni. Pojedyncza wskazówka jest napędzana przez mechanizm główny zegara za pośrednictwem układu przeniesienia napędu z prędkością 1 obrót/24 godziny.

System pomiaru czasu – tzw. „godziny nierówne” posiadał tarczę podzieloną na 12 godzin liczbowych od wschodu do zachodu słońca oraz 12 godzin nocnych. W zależności od pory roku godziny były dłuższe lub krótsze. I tak w lecie godzinny dzienne były dłuższe, a nocne krótsze. Zimą odwrotnie.

Zróżnicowanie długości godzin w zegarach słonecznych nie sprawiało problemu, natomiast uzyskanie takich wskazań na tarczy zegara mechanicznego było praktycznie niemożliwe.

Mechanizm „godziny nierówne” w zegarze Krzysztofa Płonki w dużej mierze umożliwia bezpośredni odczyt aktualnego czasu bez konieczności przeliczania poprawek związanych z aktualną porą roku.

Mechanizm „godziny nierówne” posiada tarczę podzieloną na 24 części, tj. 12 godzin dziennych i 12 godzin nocnych. Tarcza zegarowa za pomocą krzywki sterującej wykonuje ruch w górę albo w dół w stosunku do osi wskazówki. Krzywka wykonuje 1 obrót/365 dni.

Przesunięcie tarczy zegarowej umożliwia dokonanie odczytu aktualnego czasu przy pomocy pojedynczej wskazówki. Wskazówka otrzymuje impuls z mechanizmu głównego za pośrednictwem mechanizmów przeniesienia napędu z prędkością 1 obrót/24 godziny.

System pomiaru czasu tzw. „godziny norymberskie” pod pewnym względem przypomina system „godziny nierówne” – także w tym systemie występują godziny dzienne i nocne. Podstawową różnicą jest to, że długość godzin jest równa, a w zależności od pory roku zmienia się liczba godzin. W tym systemie o wschodzie słońca rozpoczynały się godziny dzienne, a o zachodzie słońca nocne. Zróżnicowana liczba godzin nocnych i dziennych w zależności od pory roku wymagała układania specjalnych tablic umożliwiających regulację zegara.

Mechanizm „godziny norymberskie” zaprojektowany przez Krzysztofa Płonkę i zamontowany w zegarze astronomicznym przy pomocy przekładni kół zębatych o dużej komplikacji, dźwigni sterujących oraz krzywki sterującej umożliwia odczyt bezpośredni aktualnej godziny, a także liczby godzin dziennych i nocnych. Tarczę mechanizmu stanowią dwa układy mechaniczne na których oznaczone są godziny od 1-16. Tarcze sterowane mechanizmem krzywkowym w zależności od pory roku przesłaniają się wzajemnie umożliwiając zmianę liczby godzin nocnych i dziennych. Pojedyncza wskazówka wskazuje aktualną godzinę. Krzywka sterująca napędzana jest z prędkością 1 obrót/365 dni, natomiast wskazówka z prędkością 1 obrót/24 godziny.

Dzięki temu nowatorskiemu systemowi niestosowanemu w oryginalnych mechanizmach mamy możliwość bezpośredniego odczytu godzin bez konieczności przestawiania zegara oraz stosowania tablic.

Naciąg zegara realizowany jest za pośrednictwem korby nakładanej na czworokąt osi naciągu. Oś mechanizmu naciągu zamocowana jest do drewnianej obudowy zegara za pomocą dwóch wsporników wyposażonych w łożyska kulkowe w celu ograniczenia oporów toczenia. Koło łańcuchowe osadzone na osi naciągowej za pośrednictwem łańcucha Galla oraz drugiego koła łańcuchowego zintegrowanego z osią bębna linka obciążnika mechanizmu napędowego zegara umożliwia jego naciąg.

Krzysztof Płonka

Urodził się w 1952 roku w Ślemieniu koło Żywca, gdzie mieszkał i uczęszczał do szkoły podstawowej. W 1966 roku rozpoczął naukę w Bielsku-Białej w zakresie budowa maszyn, obróbka skrawaniem i mechanika precyzyjna. Od 1990 roku prowadzi własną działalność gospodarczą. Od początku swojej drogi zawodowej konstrukcje zegarowe stają się jego życiową pasją.
Pogłębia wiedzę na temat historii i budowy zegarów mechanicznych, a jednocześnie odbudowuje unikalne, zabytkowe zegary przywracając im wszystkie funkcje, co umożliwia ich eksploatację.
W 2005 roku uzyskuje patent na zaprojektowany przez siebie „Wychwyt zegarowy chronometrowy” nr 204808.
W tym czasie rozpoczyna budowę zegarów astronomicznych o bardzo dużej komplikacji oraz zegarów stojących typu „Regulator”.
Obecnie prowadzi prace nad realizacją „Wielkiego Astronomicznego, Figuralnego Zegara Wieżowego Krzysztofa Płonki” oraz ratuje od całkowitego zapomnienia stare, zabytkowe
zegary mechaniczne przywracając im funkcje użytkowe.